Dilemma 1: Vrijheid beperken of niet?

Gepubliceerd op: 15-06-2021

Sta eens stil bij jouw keuze in deze situatie, eerst even los van wat anderen, collega’s, het team en de organisatie vinden. Bedenk daarbij dat er niet één goede keuze is. Wat goed is voor de een is niet altijd goed voor de ander. En professionals kunnen hierover ook verschillend denken en eigen afwegingen hebben om iets te doen of te laten. Je moet je handelingskeuze wel kunnen verantwoorden. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes en je af te vragen waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor deze cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen.

Wat zou jij doen? 

Denk na over wat jij zou doen in deze situatie. Laat hierbij even los wat collega’s, het team en de organisatie vinden. Er is niet één goede keuze. Wat voor de ene cliënt goed is, is dat niet per se voor de andere. En professionals kunnen hierover ook verschillend denken. Je moet de keuze die je maakt wel kunnen verantwoorden. Welke keuze je ook maakt, er gaat altijd een visie, wetgeving of persoonlijke opvatting achter schuilt. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes en je af te vragen waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor de cliënt.  

 Wat zou jij als zorgprofessional doen of adviseren in deze situatie? Kies uit de volgende opties:  

1. Ik laat de dochter haar gang gaan. Als de bewoner het zo gewend is, is er geen probleem.  
2. Ik grijp in. Vastbinden is een vorm van vrijheidsbeperking en mag dus niet.  
3. Ik bespreek de situatie met een collega en de dochter voordat ik iets doe.  
4. Ik laat de dochter haar gang gaan. Als de bewoner voor haar eigen veiligheid wordt vastgebonden, is dat niet erg.  
5. Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)   

Een keuze maken in 4 stappen 

Vind je het lastig om een afgewogen keuze te maken? Deze 4 stappen kunnen je helpen: 

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen? 
2. Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke waarden, belangen en principes spelen hierbij een rol?  
3. Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan? 
4. Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg. 

Reflecteer op je keuze   

Heb je optie 1 gekozen? Ga dan eens bij jezelf na waarom je dat deed: 

• Vastgebonden zitten tijdens de knipbeurt is voor mevrouw Peters de vertrouwde gang van zaken en werkt voor haar goed en daar gaat het om.  
• Je vindt dat in het vastbinden niets kwaads schuilt; je doet iemand er geen schade mee aan.  
• Je kiest ervoor om de dochter haar gang te laten gaan, omdat de regie zoveel mogelijk bij mevrouw Peters en haar dochter moet blijven.  
• Anders, namelijk… 

Ging je voor optie 3? Wat was daarvoor de reden?  

• Je voelt je onzeker en overlegt met collega’s om je twijfels te bespreken en om te voorkomen dat je iets doet dat meer kwaad dan goed doet.  
• Je vindt het belangrijk dat je vanuit een gedeelde visie aan mevrouw Peters en haar dochter kunt uitleggen waarom je een bepaalde handeling wel of niet doet.  
• Je voelt je gesteund en steviger in je schoenen staan als collega’s het eens zijn met jouw besluit. 
• Anders, namelijk… 

Een andere keuze: Gaat veiligheid boven vrijheid? 

Heb je voor een andere optie gekozen? Ga jouw keuze dan na met de 4 stappen. Welke argumenten en onderliggende waarden zijn voor jou belangrijk? Bedenk of dat voor mevrouw Peters en haar dochter dezelfde waarden en redenen zijn. Gaat veiligheid hier boven vrijheid? Gaan de wens en de gewoontes van de dochter boven vrijheid? Wat zegt de wet hier eigenlijk over? Ga eens na hoe jouw collega’s, team of organisatie hier tegenaan kijken. Welke afweging maak je en hoe ga je daarbij te werk? 

5 handvatten en tips voor een afgewogen keuze 

Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als zorgverlener niet meteen weet wat goed is om te doen. Moet je iemand beschermen door zijn vrijheid te beperken? En kun je dat uitleggen als goede zorg voor alle betrokkenen? Of moet je voor goede zorg of kwaliteit van leven juist iemands vrijheid niet beperken en risico’s nemen? Ga eens na waar jij de grens trekt. Hoe schat je in wat goed is om te doen en hoe kun je jouw keuze verantwoorden? Wil je je verder verdiepen in de afweging die je maakt ten aanzien van vrijheidsbeperking? Deze 5 handvatten helpen je bij het maken van een afgewogen keuze:  

Dit dilemma is onderdeel van de Handreiking: Ethiek in de zorg.