Beheer van opiaten

Opiaten: opslag en beheer thuis

Voor opiaten thuis gelden er geen speciale regels. Thuis is er vaak geen grote voorraad, zoals in een intramurale instelling.

• Thuis is de cliënt zelf verantwoordelijk voor het bewaren, beheer en retourneren van overgebleven medicatie.
• Thuis hoeven opiaten niet achter slot en grendel.
• Ook is er geen aparte opiatenregistratie nodig, de cliënt krijgt alleen de voorgeschreven hoeveelheid.

Als thuiszorgmedewerker heb je geen verantwoordelijkheid in het beheer, maar je hebt wel een signalerende rol of het beheer door de cliënt thuis zorgvuldig gebeurt. Ook kun je de cliënt (en/of mantelzorger) informeren. Kan de cliënt het beheer aan? Hoe kan de cliënt de medicatie zorgvuldig bewaren? Eventuele signalen van misbruik van opiaten (bijvoorbeeld doordat de voorraad te snel op is) kun je bespreken met de cliënt, arts en/of apotheker.

Opiaten: opslag en beheer intramuraal

In een instelling heb je van meerdere cliënten een voorraad van opiaten, dat geeft het risico van misbruik (door medewerkers die opiaten meenemen voor eigen gebruik). Daarom gelden specifieke regels voor het beheer van opiaten in een zorginstelling. Het gaat in dit geval meer om de veiligheid van de zorgmedewerker dan van de cliënt. De zorgmedewerker moet aannemelijk kunnen maken dat zij het opiaat aan de cliënt heeft gegeven en niet de opiaten voor zichzelf heeft opgespaard. Het is de verantwoordelijkheid van de organisatie om het beheer zorgvuldig te regelen en zo bij te dragen aan een veilige werkomgeving. Afspraken over het beheer van opiaten, moeten zijn gericht op het voorkómen van misbruik. Dat is de ‘meetlat’ om de afspraken en procedure in de organisatie te toetsen.

Hoofdregels voor opslag en beheer van opiaten in een zorginstelling 

• Opiaten op naam en de voorraad opiaten niet-op-naam (‘werkvoorraad’) moeten achter slot worden bewaard en afgezonderd van de overige medicatie (beperken van de toegang tot de opiaten). 
• Alleen bevoegden mogen toegang hebben tot de opiaten; dit moet zorgvuldig zijn geregeld. 
• Zorg voor een zorgvuldige opiatenregistratie, bijvoorbeeld: leg vast bij de losse opiaten op naam (niet in GDS / medicatierol) en bij de opiaten niet-op-naam (’werkvoorraad’) wat er wanneer door wie voor welke cliënt wordt uitgehaald. Het is belangrijk om altijd een overzicht te hebben hoeveel opiaten er in voorraad zijn en hoe er met de voorraad is omgegaan (hoeveel is er wanneer binnengekomen, hoeveel is er wanneer uitgegaan, voor wie, door wie).
• Opiaten op naam kunnen ook in een GDS (medicatierol) worden verstrekt. In dat geval hoeven ze niet apart bewaard (en geregistreerd) te worden, maar kunnen dan gewoon bij de overige medicatie worden bewaard, die ook achter slot liggen.