Cijfers seksualiteit bij ouderen

SCP: Jezelf zijn in het verpleeghuis

Het rapport ‘Jezelf zijn in het verpleeghuis’ (SCP 2018) geeft een beeld van de opvattingen van bewoners van verpleeghuizen op het gebied van seksualiteit en intimiteit.

Ongeveer een op de zeven bevraagde bewoners (16 procent) is getrouwd of heeft een partner. Het grootste deel (61 procent) is weduwe of weduwnaar. Vrouwen zijn veel vaker weduwe dan mannen weduwnaar zijn.

14 procent van de ondervraagde bewoners vindt niet dat er voldoende privacy is om romantisch of seksueel intiem te zijn. Daarentegen vindt 49 procent dat deze ruimte er wel is (36 procent weet het niet). In totaal geeft 15 procent van de ondervraagde bewoners aan romantisch of seksueel contact te missen, terwijl 82 procent van de ondervraagde bewoners dit niet mist (3 procent weet het niet).

Samenhang met kwaliteit van leven

Dat missen van romantisch of seksueel contact blijkt samen te hangen met indicatoren van een slechter ervaren kwaliteit van leven: ouderen die zeggen dit type contact te missen, geven ook aan minder gelukkig te zijn, zich eenzamer te voelen, minder levenslust te hebben en met meer psychische klachten te kampen. Onbekend is wat in dit verhaal de kip of het ei is (worden mensen ongelukkig van het missen van seksueel contact of missen ongelukkige mensen eerder seksueel contact?).

Jezelf zijn

Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat ouderen in verpleeg- en verzorgingshuizen genoeg ruimte ervaren voor diversiteit en zichzelf kunnen zijn. De overgrote meerderheid (82 procent) heeft het idee zichzelf te kunnen zijn (3 procent vindt van niet) en 91 procent heeft het idee dat de eigen levensovertuiging gerespecteerd wordt in de instelling (1 procent vindt van niet).

Seksuele Gezondheid in Nederland (2017)

83 procent van de mannen en 61 procent van de vrouwen tussen de 55 en 79 jaar geeft aan seks belangrijk te vinden. Net als in andere leeftijdscategorieën vinden mannen tussen de 55 en 79 jaar seks vaker belangrijker dan vrouwen. Het belang dat mensen aan seks hechten, neemt iets af met het ouder worden, maar neemt na 55 jaar vrijwel niet meer af. Dat blijkt uit het grootschalige onderzoek ‘Seksuele gezondheid in Nederland’ van Hanneke de Graaf en Ciel Wijsen (2017), geciteerd op de website van kenniscentrum Rutgers.

Intimiteit

Intimiteit wordt belangrijker gevonden naarmate we ouder worden. De groep die ‘dicht bij elkaar zijn’ belangrijker vindt dan ‘seksuele opwinding’ neemt met het ouder worden dan ook toe. Dit geldt vooral voor vrouwen.

Seksuele problemen bij ziekte of aandoening

Bij mannen komen seksuele problemen vooral voor bij 70-jarigen, terwijl seksuele problemen bij vrouwen juist het meest voorkomen bij vrouwen die jonger zijn dan 25 jaar en bij vrouwen tussen de 55 tot 70 jaar. Wat je wel ziet is dat de kans op een seksueel probleem ongeveer twee zo groot is als iemand een chronische ziekte of aandoening heeft en/of hiervoor medicijnen gebruikt. Daarentegen is de kans op een seksueel probleem twee keer zo klein bij een goede psychische gezondheid.

Seksueel actief

Een flink deel van de ouderen is seksueel actief. Naarmate men ouder wordt, neemt seksuele activiteit wel af. Van de 55-70-jarigen heeft 69 procent in het afgelopen half jaar seks met een partner gehad. Bij de 70-80-jarigen gaat het om 51 procent. In Europees onderzoek geeft 54 procent van de mannen en 21 procent van de vrouwen tussen de 70 en 80 jaar aan in het afgelopen jaar geslachtsgemeenschap te hebben gehad. Ongeveer een kwart van de 70-plussers zegt dat dit minstens één keer per week gebeurt.

Enquête van het Nationaal Ouderenfonds (2017)

78 procent van de ouderen verlangt naar meer intimiteit, blijkt uit een enquête die het Nationaal Ouderenfonds in 2017 uitvoerde in opdracht van RTL Nieuws. Een op de vier ouderen wil meer aanrakingen, zoals een knuffel of elkaars hand vasthouden. Bijna 1 op de 10 ouderen zou graag meer seks willen hebben.

Onderzoek: kwart senioren praat moeilijk over seks

Ruim drie kwart (77%) van de 1.119 ouderen die deelnamen aan het onderzoek van seniorenorganisatie KBO-PCOB vindt dat seks hebben gezond is en dat een bevredigende seksuele relatie belangrijk is voor een langdurige relatie (70%). Evengoed scoort het gemiddelde seksleven van senioren een 4,6. Personen die geen partner (meer) hebben halen dat gemiddelde sterk omlaag. 

Sleutel tot een goed seksleven

Senioren die nog wel seksueel actief zijn, zijn tevreden met hun partner. Toch spelen gezondheidsproblemen en minder behoefte bij de partner een rol in het ervaren van het seksleven. Openheid, vertrouwen en goede communicatie zijn volgens de ondervraagden de sleutel tot een goed seksleven.

Vragen over seksualiteit

Praten over seksualiteit vindt 25% van de ondervraagden lastig. Het overgrote deel van de senioren (78%) geeft aan dat het in hun leven (zeer) ongebruikelijk was om over seks en intimiteit te spreken. Wél leven er veel vragen over seksualiteit. Bijvoorbeeld over: 

• de effecten van medicatie op hun libido
• erectieproblemen
• hoe de intimiteit kan worden verbeterd 

Op internet gaan ouderen niet snel zoeken naar antwoorden, omdat zij dit als onveilig zien. En naar een therapeut of arts stappen om over seksuele problemen te praten is vaak een brug te ver. 

Veilige app

KBO-PCOB ontwikkelt een app die ouderen kan helpen met informatie en vragen over seksuele gezondheid. Ruim vier van de tien ouderen staat positief tegenover zo’n app, waarin zij veilig en discreet informatie kunnen vinden en hulp kunnen krijgen van een arts of seksuoloog. De app is vergelijkbaar met een cursus, waarbij je informatie krijgt over het ouder wordende lichaam, hoe behoeftes kunnen veranderen en welk effect medicijnen kunnen hebben. Op dit moment wordt gewerkt aan een prototype. KBO-PCOB is op zoek naar ouderen die de app willen testen. 

Meer informatie over de app en het testen op kbo-pcob.nl

Verkenning Intimiteit & Seksualiteit in de ouderenzorg

Dit is een eerste verkenning van hoe de verpleeghuiszorg met het onderwerp intimiteit en seksualiteit omgaat. Veel medewerkers in de ouderenzorg zijn niet goed toegerust om goed aandacht te besteden aan dit onderwerp. Er zijn ook zorgorganisaties die al verder zijn met dit onderwerp. De kennis en ervaringen van deze koplopers komen uitgebreid aan het woord in deze publicatie. Dit rapport van Nap, Lukkien, en anderen is gemaakt door Vilans, in opdracht van ministerie van VWS (2016).

Verkenning intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg (pdf)

Bronnen

• SCP Jezelf zijn in het verpleeghuis, (2018) L.Kuyper D.Verbeek-Oudijk, C.van Campen
• Rutgers, Seksuele Gezondheid in Nederland (2017) Hanneke de Graaf en Ciel Wijsen.
• Enquête van het Nationaal Ouderenfonds (2017), Je hoeft je niet te schamen, RTLnieuws